Handelsverdrag TTIP omzeilt voorzorgbeginsel: met welke risico's?

Alle lof voor Greenpeace. De milieuorganisatie heeft de geheime documenten van de Transatlantic Trade and Investment Partnership (TTIP) gepubliceerd. TTIP (spreek uit als tie-tip) is een vrijhandelsverdrag dat het commerciële verkeer tussen Amerika en Europa zou moeten stimuleren. Op het oog aantrekkelijk, maar als u dieper kijkt, ziet u dat TTIP negatieve gevolgen zou kunnen hebben. Een daarvan betreft uw gezondheid. Als een Trojaans paard zouden we met TTIP ook de Amerikaanse veronachtzaming van het voorzorgsbeginsel naar Europa halen. Er bestaat vrees dat daardoor de kans op nare ziekten zoals kanker groter wordt.

Door C.F. van der Horst
5 mei 2016, geactualiseerd 20 oktober 2022

Er is geen land ter wereld waar concerns zo’n stempel op de maatschappij drukken als in de VS. Deze bedrijven zijn wars van beperkende maatregelen en reguleringen door lokale overheden. Voor hun expansiedrift zijn ze geïnteresseerd in internationale vrijhandel. Daarom kwamen er niet alleen onderhandelingen met de Europese gemeenschap over TTIP (sinds 2016 vastgelopen) maar ook met landen rond de Stille Oceaan zoals Japan en Australië over TPP, het Trans-Pacific Partnership.

Om een indruk te geven van de invloed van de grote concerns, overweeg dat buiten Amerika er geen land ter wereld is dat zoveel:

oorlog voert (wapenindustrie)
bewerkte spullen in de supermarkt verkoopt die nauwelijks als voeding bestempeld kunnen worden (levensmiddelenindustrie)
chemicaliën in voedsel gebruikt (levensmiddelenindustrie, chemische industrie)
pesticiden in het milieu brengt (agrochemische industrie)
chemicaliën in omloop brengt (chemische industrie)
hormonen en antibiotica in de veestapel gebruikt (farmaceutische en agrochemische industrie)
medicijnen gebruikt (farmaceutische industrie)
genetische gemodificeerde gewassen produceert (biotech industrie)
eenzijdige en gestuurde nieuwsgaring heeft (media-industrie)
invloed van banken heeft (Federal Reserve & bankwezen).

Het draait allemaal om geld. Natuurlijk staat het economische gewin voor elk bedrijf voorop, maar er zijn hogere waarden dan louter monetaire. Sommige bedrijven houden dat in de gaten, maar in de VS zijn er meer ondernemingen dan waar dan ook die dat niet hoog of helemaal niet in hun vaandel hebben.

Zou TTIP doorgaan, zullen we ook onscrupuleuze handelswijzen en twijfelachtige producten naar Europa importeren. Immers, het doel van de TTIP, zo schreef Greenpeace op zijn website, “is alle resterende belemmeringen voor de handel tussen de EU en de VS weg te nemen en vooral buitenlandse investeringen te beschermen. De TTIP zou multinationals ook in staat stellen regeringen voor speciale rechtbanken te dagen om wat zij zien als regelgeving die hun investeringen beperkt, aan te vechten.”

De lobbymacht en mediabureau’s van de multinationals kneden politici en de publieke opinie naar wens. Die invloed zou met TTIP naar Europa komen. Wordt dit verdrag geratificeerd, kan dat ernstige gevolgen hebben. Zelfs als Europa bepaalde handelswaar (bijvoorbeeld genetisch gemodificeerde gewassen) vanwege de gezondheidsgevaren niet toelaat, kan een biotechproducent bij de rechter zijn gelijk halen “ter bescherming van zijn investeringen” en moeten we op straffe van enorme boetes (honderden miljoenen euro’s of meer) deze potentieel gevaarlijke producten toch toelaten. In 2015 heeft de Europese Commisie voorgesteld om hiervoor een Investment Court System (ICS) in te stellen. Dit systeem voorziet in een geprivilegieerd rechtssysteem voor buitenlandse investeerders dat de nationale rechtbanken omzeilt.

Greenpeace schreef over het ICS: “De ICS lapt ook de democratische beginselen en het recht van regeringen en instellingen om wetten aan te nemen en te handhaven aan zijn laars. De rechtbank zou de bevoegdheid hebben om een staat te dwingen beleggers te compenseren wier winsten volgens haar door de regelgeving worden beperkt. Een indirect ‘ontmoedigingseffect’ zou zijn dat overheidsinstanties worden ontmoedigd om beschermingsmaatregelen van algemeen belang te handhaven uit angst dat deze kunnen worden aangevochten.” Zo zou een potentieel gevaarlijk en in Europa verboden product toch op de Europese markt kunnen verschijnen.

TTIP is niets anders dan een vrijbrief voor de Amerikaanse multinationals of, zoals de Amerikanen dat noemen, “a corporate takeover”. Met andere woorden: het bedrijfsleven bepaalt met TTIP wat er gebeurt en niet de landen of hun respectievelijke parlementen. TTIP en soortgelijke verdragen zetten de democratie aan de kant.

Een van de belangrijkste zaken die door TTIP wordt omzeild, is het voorzorgsbeginsel. Dit principe beschermt u als consument tegen gezondheidsgevaren. Onder het motto voorkomen is beter dan genezen zou bij mogelijke schadelijke gevolgen een product van de markt geweerd moeten worden. In een persbericht betoogde de Europese Commissie: “Het voorzorgsbeginsel maakt deel uit van een gestructureerde aanpak van de risico-analyse en is tevens van belang voor het risicobeheer. Het beginsel is van toepassing wanneer wetenschappelijk bewijs ontoereikend is, geen uitsluitsel geeft of onbetrouwbaar is en een voorlopige wetenschappelijke evaluatie uitwijst dat er gegronde redenen zijn om te vrezen dat mogelijk gevaarlijke gevolgen voor het milieu en de gezondheid van mensen, dieren en planten wel eens onverenigbaar met het hoge door de EU gekozen beschermingsniveau zouden kunnen zijn.” De Nederlandse Gezondheidsraad schreef in 2003: “In het algemeen wordt het voorzorgsbeginsel toepasbaar geacht als er potentiële risico’s zijn dat non-negligible damage wordt veroorzaakt.”

Uit de documenten die Greenpeace heeft gepubliceerd, blijkt dat het voorzorgsprincipe volledig ontbreekt. De overeenkomst is geheel gericht op het “verminderen van onnodige lasten” voor de handel en middels risicobeoordeling eventueel gevaar te beperken, terwijl dit risico natuurlijk geheel moet worden uitgesloten. De milieuorganisatie schreef: “De eis van de VS van een ‘risk based’ benadering die is gericht op het managen van gevaarlijke stoffen in plaats van ze te vermijden, vindt zijn weg naar de verschillende hoofdstukken. Deze aanpak ondermijnt het vermogen van toezichthouders om preventieve maatregelen te nemen, bijvoorbeeld met betrekking tot controversiële stoffen zoals hormoonverstorende chemicaliën.”

TTIP negeert het voorzorgsbeginsel en kan daardoor de kans op kanker vergroten.

Het handelsverdrag met Amerika is een Trojaans paard. Immers, de Amerikanen nemen het niet zo nauw met het voorzorgsprincipe en dat kan gevolgen hebben voor uw gezondheid. Jan Popma, onderzoeker arbeidsomstandigheden bij de Universiteit van Amsterdam, verwachtte dat de Nederlandse en Europese regelgeving eerder zal afkalven dan strenger worden door TTIP.

Zonder TTIP heeft uw gezondheid al te leiden onder de huidige regels voor de industrie. Tegenwoordig krijgt een op de twee mannen en een op de drie vrouwen kanker. Zoals u in het boek Dodelijke leugens. Artsen en patiënten misleid kunt lezen zijn de chemicaliën op de akkers (en daardoor in ons eten), in huishoudmiddelen, op en in meubilair en in bewerkt voedsel tezamen met een ongezonde levensstijl (te weinig beweging, onvolwaardig en te veel eten, overmatig gebruik van alcohol en medicijnen om nog maar te zwijgen over drugs) belangrijke factoren hierin. De (agro)chemische, levensmiddelen- en farmaceutische industrieën hebben hierin direct of indirect de hand.

Als TTIP het voorzorgsprincipe geen hoofdzaak maakt, zal de vrijheid van de fabrikanten ongebreideld zijn. Amerikaanse producenten kunnen dan zonder enige terughoudendheid twijfelachtige en zelfs potentieel gevaarlijke producten naar Europa importeren, waardoor de bovenstaande factoren alleen maar verslechteren en gezondheidsrisico’s toenemen.

“Dodelijke leugens. Artsen en patiënten misleid” beschrijft de belangenverstrengeling van bewindvoerders en wetenschappers, de massamarketing van de farmaceutische industrie en de leugens waarmee artsen alsook ú bedrogen worden.

Het AD meldde dat ook de vakbond FNV bezorgd is over gezondheidsrisico’s. Men name was men bang voor een grotere kans op kanker. De krant liet Wim van Veelen, expert voor arbeidsomstandigheden van het FNV, aan het woord. Hij vreest dat arbeiders vaker zullen worden blootgesteld aan gevaarlijke stoffen: “De Europese normen voor toelating daarvan en de blootstellingslimieten liggen een stuk scherper dan in de VS. Die strengere Europese eisen gaan de VS echt niet overnemen. De grote chemische concerns in Amerika zitten niet te wachten op strengere regelgeving. Die zorgen voor meer kosten. Het risico is groot dat Europa dus moet buigen en dat gevaarlijke stoffen hier makkelijker op de markt kunnen worden gebracht.” Van Veelen vreesde vooral voor longaandoeningen en in het ergste geval kanker.

Wim van Veelen, expert voor arbeidsomstandigheden van de vakbond FNV, vreest voor de risico's van TTIP voor de gezondheid van arbeiders@2x

Wim van Veelen, expert voor arbeidsomstandigheden van de vakbond FNV, vreesde voor de risico’s van TTIP voor de gezondheid van arbeiders.

Honderd miljard euro zouden we mislopen als TTIP niet doorgaat. Maar wie verdient er werkelijk aan als chloorkippen en genetisch gemodificeerde gewassen naar Europa komen, gezondheidsproblemen veroorzaken en de ziektekosten opjagen? Daarbij blijkt uit een verslag van de NOS dat in de praktijk een dergelijk handelsverdrag helemaal niet goed voor de economie is. Zo heeft NAFTA (North American Free Trade Agreement), een soortgelijk handelsverdrag tussen Canada, Mexico en de VS in de negentiger jaren, vele honderdduizenden banen in de VS laten verdwijnen, terwijl Clinton beloofde: “Wij streven niet naar een nieuw en vrij wereldhandelssysteem als doel op zich, maar omdat het goed voor ons is.”

Het democratische Congreslid Bernie Sanders was zo’n beetje de enige die de bui zag hangen toen hij waarschuwde voor de schrikbarende gevolgen: “Het is een rampzalig akkoord voor onze arbeiders en boeren en voor het hele milieu.” Hij kreeg gelijk. Alleen al in de staat North Carolina gingen 361.000 banen verloren. Een andere bron meldde dat bijna 5 miljoen Amerikaanse banen in de industrie — één op de vier — verloren zijn gegaan als gevolg van de Noord-Amerikaanse Vrijhandelsovereenkomst (NAFTA, een vrijhandelszone van Canada, de Verenigde Staten en Mexico) en de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Sinds NAFTA in werking trad, sloten meer dan 55.000 Amerikaanse fabrieken hun deuren. Het bovengenoemde AD-artikel sprak van een verlies van 600.000 Europese banen als gevolg van TTIP.

De Amerikaanse burger houdt zijn hart vast in het door multinationals gedomineerde land. Moeten wij in Europa eenzelfde situatie krijgen met een vergroot risico voor onze gezondheid of zelfs op kanker?