Kwakzalverij in Nederland ook in de reguliere geneeskunde

Er bestaat veel meer kwakzalverij in Nederland dan de meesten mensen beseffen. Misschien geldt dit voor u ook. Niets ten nadele van de artsen in ons land die werkelijk experts in de geneeskunst zijn, maar helaas zijn er bijzonder veel (huis)artsen in de “reguliere” geneeskunde die per definitie een kwakzalver zijn. Niet voor niets is in de VS, een land met een vergelijkbare zorgkwaliteit als Nederland, het overlijden door fouten van artsen doodsoorzaak nummer drie. Hoe kan dat?

Door C.F. van der Horst
11 augustus 2015, geactualiseerd 21 oktober 2022

De wetenschappelijke basis voor regulier-medische behandelingen is magertjes. Van slechts 11% van ongeveer 3.000 medische behandelingen is de werkzaamheid ondubbelzinnig aangetoond. 24% ervan heeft waarschijnlijk nut. De resterende 65% is nattevingerwerk. De kans op fouten van een arts is hierdoor erg groot.

Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde: slechts een klein percentage van de medische behandelingen heeft een harde wetenschappelijke onderbouwing.

Zijn de bovenstaande cijfers gebaseerd op onderzoek van het Britse artsenblad The BMJ, Amerikaanse cijfers werden aangehaald in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (NTvG). In 2010 meldde het blad: “Sommigen veronderstellen dat het merendeel van ons geneeskundig handelen is gebaseerd op evidence. Het tegendeel is waar. Dit geldt ook voor deeldomeinen. Bij hart- en vaatziekten bijvoorbeeld bestaat een sterke traditie van epidemiologisch onderzoek. Een analyse van Amerikaanse richtlijnen wees echter uit dat van alle aanbevelingen slechts 11% was gebaseerd op krachtig epidemiologisch bewijs. De helft werd zelfs nauwelijks door epidemiologisch onderzoek ondersteund.” De auteurs refereerden aan een onderzoek dat in het voorafgaande jaar in het Amerikaanse artsenblad JAMA gepubliceerd was.

Merk op dat het artikel in het NTvG ook gewag maakt van de bovenstaande 3.000 geneeskundige behandelingen. Het artikel noemde 13% als percentage voor wetenschappelijk onderbouwde medische interventies. Sinds de publicatiedatum van het artikel (2010) is het percentage van wetenschappelijk onderbouwde interventies gedaald. In 2013 liet de clinical evidence-website van The BMJ een daling naar 11% zien, een zeer zorgwekkende ontwikkeling die overeenkomt met de Amerikaanse cijfers. Mogelijk vanwege het dalende percentage is men in 2017 gestopt met het tonen van deze registratie.

Kwakzalverij in Nederland: er is nog niet veel veranderd ondanks de witte jas die de dokter tegenwoordig draagt.

Er zijn nog meer factoren die uw (huis)arts tot een kwakzalver maken. Wat denkt u van chronische medicatie of het verstrekken van meerdere medicijnen tegelijk (polyfarmacie)? Er zijn geen wetenschappelijke onderzoeken die de effectiviteit of veiligheid daarvan aangetoond hebben. Vraag uw dokter maar eens op basis waarvan hij dergelijke medicatie voorschrijft.

Als men in welk beroep dan ook enige tijd werkzaam is geweest en in bepaalde gevallen weinig of geen resultaten boekt, is de kans groot dat men steeds wanhopiger wordt om toch een resultaat te bereiken. Men grijpt naar steeds zwaardere gereedschappen zoals een kind dat iets niet open kan krijgen, erop begint te slaan. Niet alleen observeert men in een dergelijk geval dat het gewenste resultaat uitblijft, maar soms ook dat een aanpak averechts werkt. Vooral binnen de psychiatrie, maar ook de oncologie is dit een observeerbaar fenomeen. Waarom zou men anders naar elektroshocks of een chemokuur (wat niets anders is dan gif) grijpen? De resultaten van beide zijn vaak desastreus.

In het geval van artsen betekent een averechtse aanpak dat de patiënt verslechtert of zelfs overlijdt. Men moet zich rechtvaardigen waarom men zo gehandeld heeft, waarbij geldt dat hoe meer iemand zich rechtvaardigen moet, hoe meer hij diep van binnen weet dat hij iets verkeerds gedaan heeft. Een fixatie waarin men zijn gezichtspunt niet meer veranderen kan, ontstaat dan al snel. Bijgevolg zijn andersdenkenden fout. Dat moet wel zo zijn in hun redenatie, anders zou men moeten toegeven dat hijzelf verkeerde dingen heeft gedaan.

Vast en zeker heeft u voorbeelden hiervan in de coronacrisis gezien.

Het merendeel van de artsen is integer en zal zich voortdurend op de hoogte houden van werkzame behandelingen. Een probleem hierbij is dat de informatie waarop men behandelkeuzes baseert, grotendeels uit vakbladen en nascholing komt. Dodelijke leugens. Artsen en patiënten misleid documenteert onder (veel) meer hoe deze informatievoorziening goeddeels door de farmaceutische industrie gestuurd wordt en hoe wetenschappers worden gebruikt om onderzoek tot marketing om te vormen. Dat feit maakt het voor een dokter bijzonder moeilijk het kaf van het koren te scheiden. Ervaring, observatie, terugkoppeling van de patiënt en gezond verstand kunnen uitkomst bieden.

“Dodelijke leugens. Artsen en patiënten misleid” beschrijft de belangenverstrengeling van bewindvoerders en wetenschappers, de massamarketing van de farmaceutische industrie en de leugens waarmee artsen alsook ú bedrogen worden.

“Dodelijke leugens. Artsen en patiënten misleid” beschrijft hoe het met de kennis van uw dokter gesteld is. Ook komen de belangenverstrengeling van bewindvoerders en wetenschappers aan de orde, de massamarketing van de farmaceutische industrie en de leugens waarmee artsen alsook ú bedrogen worden.

Een arts echter die op voorhand “reguliere” behandelingen verkiest en tegelijkertijd “alternatieve” behandelingen afwijst en veroordeelt, bevindt zich op het gladde vlak van kwakzalverij. Er zijn artsen van naam, zelfs hoogleraren aan de medische faculteit, die alternatieve behandelingen principieel als kwakzalverij afdoen. Hoe lang bevinden zij zich al op dat gladde vlak?

Hoe glad dat vlak is, wordt uitvoerig gedocumenteerd in het boek Dodelijke leugens. Artsen en patiënten misleid van C.F. van der Horst, alsook in zijn nieuwe werk, De verborgen verschrikkingen van de psychiatrie. Ouders en leerkrachten misleid.

Als voorbeeld van alternatieve behandelingen nemen we de Traditionele Chinese Geneeskunde of TCM (Traditional Chinese Medicine). De TCM kan bogen op 5000 jaar onderzoek en de daaruit verkregen kennis van de natuur en de invloeden ervan op de mens. De behandelmethoden zijn voornamelijk empirisch (door praktijkervaring en observatie) verkregen. Hoewel een observationele studie minder betrouwbaar is dan een experimentele studie waarbij men controle uitoefent op de parameters, gaat het te ver om te zeggen dat remedies die verkregen zijn uit dit soort studies onbetrouwbaar zijn. Een arts wiens eigen behandelingen slechts voor 11% echt bewezen zijn (met gerandomiseerd, gecontroleerd onderzoek) zou zich zeker afzijdig van dat soort uitlatingen moeten houden.

In juni 2018 heeft de WHO voor het eerst de diagnoses volgens de TCM opgenomen in de laatste editie van haar diagnoseboek, de International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems, ICD-11. Dat is een interessante ontwikkeling, want de TCM heeft vergeleken met de farmaceutische geneeskunst een zeer veilige geschiedenis. Zo schreef Western Pennsylvania Healthcare News : “Traditionele Chinese kruidengeneeskunde wordt al duizenden jaren beoefend en bijwerkingen worden sinds 1999 in China gedocumenteerd via de Chinese toezichthouder. In 2017 waren er 230.069 (16,6 per 100.000) gemelde bijwerkingen door Chinese kruidengeneesmiddelen in China, in tegenstelling tot 1.183.212 (85,2 per 100.000) bijwerkingen door [farmaceutische] medicijnen. De Verenigde Staten hadden in 2017 1,3 miljoen (399,1 per 100.000) bezoeken aan de spoedeisende hulp door volwassenen als gevolg van bijwerkingen van medicijnen, en nog eens 200.000 (61,4) door kinderen onder de 18; het totaal bedroeg 1,5 miljoen voorvallen (460,5 per 100.000). Op basis van deze cijfers heeft een Amerikaan een verbazingwekkende 28 keer grotere kans op schade door farmaceutische medicatie dan door Chinese kruidengeneeskunde.”

Van 28 februari tot 2 maart 2022 vond onder auspiciën van de WHO een evaluatie van deskundigen plaats over het gebruik van traditionele Chinese geneeskunde bij de behandeling van COVID-19. Deze WHO-experts waren het erover eens dat er een passende en strenge methodologie was toegepast om de klinische werking en veiligheid van de in de proeven gebruikte TCM-interventies te beoordelen. Zij vonden dat de resultaten, naast de routinebehandeling, op basis van klinisch relevante uitkomstmaten suggereren dat de bestudeerde TCM’s heilzaam zijn bij de behandeling van COVID-19, met name in milde tot matige gevallen. Voorts waren er veelbelovende gegevens die erop wijzen dat TCM gunstig is voor het verminderen van het risico van progressie van milde tot matige gevallen naar ernstige COVID-19. De deskundigen van de WHO raadden lidstaten daarom aan om het gebruik van TCM voor de behandeling van COVID-19 te overwegen in de context van hun gezondheidszorgstelsels en regelgevingskaders.

Traditionele kruidengeneeskunde is een ander voorbeeld van een alternatieve aanpak. In een officiële WHO-rapportage over de kruidengeneeskunde bevestigde de Wereldgezondheidsorganisatie de werkzaamheid van kruiden: “Kruidengeneesmiddelen omvatten kruiden, plantaardige materialen, kruidenpreparaten en plantaardige eindproducten die als werkzame bestanddelen delen van planten of andere plantaardige materialen, of combinaties bevatten. Traditioneel gebruik van kruidengeneesmiddelen verwijst naar het lange historische gebruik van deze geneesmiddelen. Het gebruik ervan heeft een solide basis, is algemeen erkend als veilig en effectief en kan door nationale autoriteiten worden aanvaard.” Er bestaat dus geen reden om kruidentherapie als kwakzalverij af te schilderen.

Net als in de westerse geneeskunst, zullen er ook in de TCM en kruidengeneeskunde behandelingen zijn die weinig effectief of bewezen zijn. Een medicus die echter bij voorbaat fel van leer trekt tegen alternatieve behandelingen is de spiraal afgegaan zoals hierboven beschreven is. Hij moet zich rechtvaardigen voor zijn eigen kwakzalverij door anderen ervan te beschuldigen. De pot verwijt de ketel dat hij zwart ziet.

Wat vindt de patiënt belangrijk? Uiteindelijk gaat het om het resultaat dat hij boekt. Wat kan het hem of haar schelen hoe en met wat hij of zij beter wordt? De patiënt is er bij gebaat dat het beste van alle werelden tezamen komt. In zowel reguliere als alternatieve behandelmethoden vindt men goed en slecht en gradaties ertussen. Het is aan de behandelend arts om deze eruit te filteren.

Helaas zijn er artsen of specialisten die menen dat alle “reguliere” geneeskunde wetenschappelijk zou zijn en alle “alternatieve” niet. Uit het bovenstaande relaas kunt u opmaken dat een dergelijke zorgverlener een erg zwart-witte kijk heeft die ver bezijden de waarheid is.

Gelukkig zijn er steeds meer medici die open staan om het beste van zowel regulier als alternatief te gebruiken. Men noemt dit integrative medicine. Als u een dokter nodig hebt, zoek dan een dergelijk arts.