GESJOEMEL MEDICIJNONDERZOEK LEVENSGEVAARLIJK

Steeds meer mensen lijken zich bewust te worden van het gemanipuleer van medicijnonderzoek door de farmaceutische industrie. Ingewijden weten al lang van de malafide praktijken met medicijnen binnen deze nijverheid. Terwijl farmaceuten in sommige gevallen een geweldige contribuant aan de maatschappij zijn, is de gelddrang zo dwangmatig en overheersend dat winst voor een medicijnfabrikant veel belangrijker is dan de gezondheid van zijn klanten. Helaas vallen daardoor slachtoffers – en soms is de afloop dodelijk. Kunnen we de farmaceutische industrie wel vertrouwen?

Door C.F. van der Horst
15 maart 2016, geactualiseerd 12 september 2022
Foto: Pikrepo

Net als iedere andere onderneming moet de farmaceutische industrie winst maken. Daar is niets mis mee. Als het winstbejag echter ten koste gaat van de gezondheid of zelfs het leven van mensen, is dit een zeer kwalijke zaak. Zoals u in het boek Dodelijke leugens. Artsen en patiënten misleid kunt lezen, hebben de medicijnfabrikanten een lange geschiedenis van onethische praktijken, waarbij de moedwillige vervalsing van medicijnonderzoeken misschien wel het meest schokkend zijn.

“Dodelijke leugens. Artsen en patiënten misleid” beschrijft belangenverstrengeling van bewindvoerders en wetenschappers, massamarketing van de farmaceutische industrie en leugens waarmee artsen alsook ú bedrogen worden.

Het boek documenteert in detail de marketingstrategieën en -methoden van de farmaceutische industrie. Daartoe behoort het gebruik van wetenschappers. Zij zijn essentieel om de effectiviteit en veiligheid van medicijnen geloofwaardig te maken. Artsen lezen de verslagen van medicijnonderzoek in hun vakbladen of in brochures die worden aangeboden in hun CME (Continued Medical Education, de nascholing die in de meeste gevallen door de industrie verzorgd wordt), op congressen of door artsenbezoekers worden langsgebracht.

Een wetenschappelijk artikel met een positieve uitkomst geeft voldoende basis om een (nieuw) medicijn voor te schrijven, zo redeneert een dokter. En als dat artikel waarheidsgetrouw is, heeft hij gelijk. Maar wat als het onderzoek of de publicatie van de bevindingen is gemanipuleerd en een medicijn effectiever en veiliger wordt gepresenteerd dan het in werkelijkheid is?

Is het medicijnonderzoek en de resulterende publicatie altijd betrouwbaar? Niet volgens Jon Jureidini. De Volkskrant schreef: “‘We moeten ophouden wetenschappers op hun mooie blauwe ogen te geloven’, zegt Jon Jureidini. Deze Australische kinderpsychiater en onderzoeker is de drijvende kracht achter een internationale groep wetenschappers die verdacht medicijnonderzoek napluist – op basis van de originele onderzoeksgegevens. ‘We dachten altijd dat de wetenschap zichzelf corrigeert, maar hier heeft het systeem gefaald. En dit is geen incident, ben ik bang.’” Hij deed deze uitspraak nadat hij na een heranalyse ontdekte dat wetenschappers hun medicijnonderzoek, Studie 329, gemanipuleerd hadden. Het ging om het antidepressivum paroxetine (merknaam Seroxat). De onderzoekers hadden gegevens verzwegen en verdraaid. Hun publicatie met de bevindingen van het onderzoek suggereerde dat het middel veilig en effectief bij jongeren was. De producent van paroxetine, GlaxoSmithKline (GSK), had de positieve resultaten van het onderzoek met veel bombarie in het toonaangevende Britse artsenblad bekend gemaakt. Hierdoor nam de verkoop van paroxetine in een jaar tijd met 36% toe. Volgens de onderzoekers gaf het middel een significante verbetering ten opzichte van een placebo en was het veilig om bij tieners in te zetten. Uit de heranalyse bleek echter hoezeer het onderzoek was vervalst.

Kinderpsychiater Jon Jureidini spreekt zich uit over de betrouwbaarheid van medicijnonderzoek. Foto: Mad in America.

De heranalyse vond precies het het tegenovergestelde van de marketingclaims van producent GSK: de stof werkte niet beter dan een placebo. Bovendien werd in de oorspronkelijke studie al duidelijk dat paroxetine suïcidaal denken of gedrag als bijwerkingen had. Deze waren echter onder een andere (valse) benaming in de studie weggemoffeld, zo meldde The New York Times. Het middel bleek gevaarlijk: er waren 2,6 keer zoveel schadelijke voorvallen, 4 keer zoveel psychiatrische problemen en 10,3 keer zoveel zelfmoorden vergeleken met de controlegroep.

GlaxoSmithKline (GSK) manipuleerde het medicijnonderzoek van paroxetine.

Het was de tweede keer dat onderzoeksfraude van GSK naar buiten kwam. In de jaren 1999-2007 ging GSK over de schreef nadat het bedrijf onderzoeksgegevens over Avandia (rosiglitazon, een middel tegen diabetes type 2) had verzwegen. GSK is niet de enige farmaceut die bedriegt. Pfizer verzweeg risico’s van het medicijn Vioxx (rofecoxib). Tussen de 88.000 and 139.000  mensen werden hiervan het slachtoffer. Het Franse Servier Laboratories fraudeerde met Mediator (benfluorex). Er zijn er meer.

De keren dat een medicijnfabrikant zijn middelen off-label aanprijst, dus zonder goedkeuring op basis van wetenschappelijk onderzoek, zijn nog buiten beschouwing gelaten – deze wetsovertredingen zijn veel talrijker (zie Dodelijke leugens. Artsen en patiënten misleid).

De marketing van fabrikanten is gebaseerd op publicaties van gerandomiseerd klinisch onderzoek. Hoe betrouwbaar zijn de artikelen die de bevindingen van deze onderzoeken beschrijven? Men moet er heel voorzichtig mee zijn. Niet voor niets bestaat er tegenwoordig een speciale term voor frauduleus of waardeloos medicijnonderzoek: zombiestudie. Het woord beschrijft gerandomiseerd klinisch onderzoek waarvan de gegevens overduidelijk ongeloofwaardig zijn.

In 2021 verscheen een artikel in The BMJ met de alleszeggende titel “Tijd om aan te nemen dat gezondheidsonderzoek frauduleus is tot het tegendeel bewezen is?” De auteur Richard Smith, redacteur van The BMJ tot 2004, illustreerde de onbetrouwbaarheid van gepubliceerde medicijnonderzoeken met cijfers. Uit een recente analyse bleek dat 8% van het klinisch onderzoek een zombiestudie is en nog eens 14 % foutieve gegevens bevat. Bij het onderzoek van de gegevens van individuele patiënten bleek dat 44% onbetrouwbare gegevens bevatte en 26% zombiestudies waren.

Voor gepubliceerd klinisch onderzoek geldt heel duidelijk: Caveat lector (lezer pas op).

Naast de ernstige kwestie van fraude wordt de zaak nog erger doordat de producenten ondanks enorme geldboetes volharden in illegale marketing of gemanipuleerd medicijnonderzoek. Het gaat dus niet om fouten waaruit men lering trekt, maar om opzettelijke misleiding. Het heeft er alle schijn van dat eventuele boetes als deel van de marketingkosten worden ingecalculeerd. Immers, vergeleken met de gigantische winsten die geboekt worden, zijn de bekeuringen relatief laag. Naar aanleiding van de geldstraf die Pfizer in 2009 moest betalen, schreef The New York Times: “Terwijl de regering de boete een record bedrag noemde, bedraagt de boete van 2,3 miljard dollar minder dan drie weken van Pfizer’s omzet.”

Volgens de Deense hoogleraar Peter Gøtzsche veroorzaakt een huisarts ten minste een sterfgeval per jaar als gevolg van verkeerde medicatie en/of bijwerkingen. Hij heeft berekend dat in Europa en de VS jaarlijks meer dan 500.000 mensen boven de 65 jaar door psychiatrische medicatie om het leven komen. Zo heeft hij grote fouten in het medicijnonderzoek van Effexxor (venlafaxine) en Prozac (fluoxetine) gevonden. In werkelijkheid werken de middelen niet beter dan een placebo, maar worden wel geassocieerd met zelfdoding (15 keer zoveel als de FDA aangeeft!) en zelfs moord. Door onzorgvuldig of gemanipuleerd medicijnonderzoek komen gevaarlijke middelen op de markt waardoor mensen sterven. De Deense hoogleraar ging zelfs zo ver de farmaceutische industrie met georganiseerde misdaad te vergelijken.

Hoe gevaarlijk medicijnen kunnen zijn, blijkt wel uit het feit dat tussen 2000 en 2020 niet minder dan 43 medicijnen van de markt zijn gehaald. Dat is twee per jaar. Onder de redenen om deze middelen te verbieden waren leverschade, risico van zware depressie en zelfmoord, schade aan hartkleppen, risico van een hartaanval en beroerte, verhoogd risico op kanker en verhoogd risico op overlijden. Het is zeer zorgwekkend dat deze middelen überhaupt een marktvergunning hebben gekregen, want deze ernstige gevolgen werden bij mensen zoals ú duidelijk. Dat geeft te denken over het functioneren van een medicijnautoriteit zoals het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG).

Niet alleen het alom frauderen en gesjoemel met geneesmiddelen van farmaceutische bedrijven is zorgwekkend. Ook het kwaliteitsgarantiesysteem blijkt niet te functioneren. Goedkeuringsinstanties zoals het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) in Nederland doen zelf nooit research. Ze beoordelen enkel of de fabrikant het medicijnonderzoek goed heeft uitgevoerd. Er zijn echter zoveel mogelijkheden om bij een dergelijke studie te frauderen en de uitkomst positief te laten lijken dat deze werkwijze niet voldoet. Het CBG zou onafhankelijk onderzoek behoren te doen. De toestanden bij het medicijnonderzoek hebben dat inmiddels afdoende bewezen. Natuurlijk is niet elk medicijnonderzoek gemanipuleerd, maar als er wereldwijd twee medicijnen per jaar verboden moeten worden, toont dat overduidelijk aan dat het medicijnonderzoek wat betreft veiligheid te wensen over laat.

Hoe kan het gesjoemel met medicijnonderzoek plaatsvinden? Hoe kunnen fabrikanten voor medicijnen uit dergelijk onderzoek überhaupt een marktlicentie krijgen? Hoe zit het met belangenverstrengeling? Wat zijn de gevolgen voor uw gezondheid en wat kunt ú er tegen doen?

Wilt u allereerst een kennismaking? Vraag nu hier gratis het eerste hoofdstuk aan!

Copyright © 2016, 2022 C.F. van der Horst, Per Veritatem Vis. Alle Rechten voorbehouden.