Codex Alimentarius,TTIP & CETA: een risico voor onze gezondheid

De Codex Alimentarius of voedselwetboek is een verzameling normen, richtlijnen en voorschriften met betrekking tot voedsel, productie van levensmiddelen en voedselveiligheid die door de Codex Alimentarius Commissie (CAC) zijn aangenomen. De gepropageerde doelstellingen van deze Commisie zijn om de gezondheid van de consument te beschermen, de internationale handel te vergemakkelijken en te zorgen voor eerlijke praktijken in de internationale levensmiddelenhandel. Hoewel de CAC gesponsord wordt door de Wereldvoedselorganisatie van de VN (de FAO) en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), wordt ze gestuurd door lobbyisten, ‘onafhankelijke’ wetenschappers, de industrie alsook belangengroeperingen (non-gouvernementele organisaties, ngo’s). TTIP (Transatlantic Trade and Investment Partnership) en CETA (Comprehensive Economic and Trade Agreement) zijn vrijhandelsverdragen die het parlement buitenspel zetten.

De Codex Alimentarius, TTIP (spreek uit als tie-tip) en CETA hebben gevolgen voor de democratie en uw mensenrechten. Lees hier hoe dat zit.

Door C.F. van der Horst
20 dec 2013, geactualiseerd 19 oktober 2022

De werkelijke intentie achter de Codex Alimentarius wordt pas goed duidelijk als je beseft dat het uitvoerende orgaan van de Codex Alimentarius de Wereldhandelsorganisatie (World Trade Organization, WTO) is. Indien de aangesloten landen zich niet aan de de richtlijnen en overeenkomsten van de Codex houden, tikt de WTO hen op de vingers met forse boetes en ditto sancties. Door intensief lobbyen sturen grote bedrijven de beslissingen van de CAC in de voor hen gewenste richting. Iedere verdragspartner dient zich aan deze beslissingen te houden. Zo werkt de Codex Alimentarius als een supranationale overeenkomst om landen in het keurslijf te krijgen. De Codex overstijgt de nationale soevereiniteit omdat de beslissingen buiten het parlement om genomen worden. In Nederland delen twee ministeries de verantwoordelijkheid voor deelname aan de CAC: Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en Volksgezondheid, Welzijn en Sport. In het boek Dodelijke leugens. Artsen en patiënten misleid is hoofdstuk 8 gewijd aan de Codex Alimentarius. Het zet uiteen hoe de CAC werkt, waaruit ze opgebouwd is en hoe industriële belangen de CAC beïnvloeden – en welke gevolgen dat voor ú kan hebben.

“Dodelijke leugens. Artsen en patiënten misleid” beschrijft belangenverstrengeling van bewindvoerders en wetenschappers, massamarketing van de farmaceutische industrie en leugens waarmee artsen alsook ú bedrogen worden.

“Dodelijke leugens. Artsen en patiënten misleid” beschrijft de belangenverstrengeling van bewindvoerders en wetenschappers, de massamarketing van de farmaceutische industrie, de Codex Alimentarius en de leugens waarmee artsen alsook ú bedrogen worden.

U kiest uw volksvertegenwoordiger in het parlement (Eerste en Tweede Kamer). Volgens zijn mandaat moet het parlement de regering controleren en medewetgever zijn. Het parlement heeft echter geen invloed op beslissingen van de Codex Alimentarius of vrijhandelsverdragen. Deze supranationale verdragen zetten het parlement buiten spel en zijn daarmee een gevaar voor de democratie. Een van deze handelsovereenkomsten is TTIP. De onderhandelingen hiervoor tussen de EU en de VS zijn in 2013 gestart en lijken in 2016 te zijn vastgelopen. De Rijksoverheid heeft begin dat jaar een aantal vragen en antwoorden opgesteld, maar liet daarbij geheel buiten beschouwing welke gevolgen de ratificatie van dat verdrag voor de voedselveiligheid zou kunnen hebben. Zo kan het vlees in de VS met hormonen behandeld worden, terwijl dat in Nederland verboden is. Door TTIP zou Amerikaans vlees hier vrij verhandeld mogen worden. Hetzelfde geldt voor genetische gemodificeerde organismen (ggo’s). In de VS zijn deze vrijelijk in de supermarkt verkrijgbaar, in Nederland zijn ze gelukkig nog steeds verboden. TTIP zou hieraan een einde kunnen maken. In het schrijven van de Rijksoverheid komen de gevolgen voor het parlement of lokale overheden eveneens niet aan de orde.

Zelfs als TTIP afgeblazen wordt, is er een alternatieve route naar Europa voor de Amerikaanse industrie: via Canada. Dit wordt mogelijk gemaakt door CETA, een vrijhandelsverdrag tussen de Europese Unie en Canada. CETA is in 2017 voorlopig in werking getreden, wat betekent dat het grootste deel van de overeenkomst nu van toepassing is. CETA verschilt in die mate van TTIP dat de voedselveiligheid geen gevaar lijkt te lopen. De overheid schreef tenminste: “De invoering van CETA betekent niet dat de Europese en Nederlandse veiligheidseisen aan voedsel en producten veranderen. Met CETA behouden de EU en Nederland de mogelijkheid om hun eigen regels te stellen op het gebied van onder andere productveiligheid, volksgezondheid, milieu en consumentenbescherming. Ook verandert CETA niets aan de EU-geldende regelgeving over de toelating van genetisch gemodificeerde organismes op de EU-markt.” Nochtans wordt ook door CETA de stem van het parlement omzeild.

In 2020 schreef een groep van ongeveer 35 hoogleraren en juristen een brief aan de Eerste Kamer. Hun grote bezwaar tegen CETA was dat het verdrag ongrondwettelijk was. Ze betoogden onder meer: “Dit verdrag delegeert zelfstandige bevoegdheden aan het Gemengd Comité {het besluitvormende orgaan voor CETA} en een groot aantal werkgroepen bestaande uit ambtenaren van de EU en Canada.” Het Comité en de werkgroepen hebben supranationale bevoegdheden zonder dat daar controle door de Eerste of Tweede Kamer op mogelijk is. Ratificatie van CETA leidt daarom tot overdracht van soevereiniteit aan dit Comité en deze werkgroepen, die alleen voor wat betreft de EU-leden ervan onder de Unie vallen.

Het handelsverdrag CETA voorziet verder in de oprichting van een supranationaal arbitragehof dat werkt volgens het Investment Court System (ICS). ICS is een vorm van ISDS (Investor-State Dispute Resolution, Investeerder-Staat Geschilbeslechting) waarbij Canadese investeerders, zowel bedrijven als aandeelhouders, de mogelijkheid hebben om zeer forse schadeclaims van de Nederlandse staat te eisen wanneer een overheidsmaatregel hun investeringsbelang aantast, onder meer indien deze een indirecte onteigening in de zin van CETA vormt of als er sprake is van ‘onjuiste behandeling’. (…) CETA wijzigt artikel 81 Grondwet door de overdracht van bevoegdheden aan het Gemengd Comité en artikel 112 Grondwet door de overdracht van rechtsprekende bevoegdheden aan het CETA-arbitragehof.” Ongrondwettelijk of niet, de Eerste Kamer stemde voor CETA. Het bestuursorgaan realiseerde zich kennelijk niet dat het zich daarmee buiten spel zette.

Foodwatch, een Europese actiegroep die zich richt op de bescherming van consumentenrechten met betrekking tot voedselkwaliteit, waarschuwde ervoor dat CETA een alternatieve route voor TTIP is. De actiegroep schreef: “De Canadese en Amerikaanse economie zijn zo sterk met elkaar verweven dat zij niet echt te scheiden zijn. CETA is daarom TTIP via de achterdeur.”

Om nog eens te benadrukken: supranationale handelsverdragen zoals de Codex Alimentarius, TIPP en CETA omzeilen beslissingen van nationale parlementen en lokale overheden. Ze zijn daardoor een gevaar voor de democratie. Grote spelers op de wereldhandelsmarkt kunnen door dergelijke overeenkomsten hun producten internationaal wegzetten – of de volksvertegenwoordigers van een verdragsland het er mee eens zijn of niet. Het lijkt het een kwestie van tijd voordat Amerikaanse multinationals hun producten ook in Europa kunnen vermarkten. Vooralsnog zijn genetische gemodificeerde organismen verboden in Europa. De industrie zal echter hun geld en juristen inzetten om de regels te buigen. En als de Nederlandse burger het daarmee niet eens is? Zelfs al zouden we met 450.000 mensen in Den Haag tegen ggo’s of soortgelijke gevaarlijke producten demonstreren (zoals in 1981 is gedaan tegen de plaatsing van kruisraketten in Nederland), kan er juridisch niets tegen gedaan worden. De overheid zal zich achter het verdrag schuilen.

Daarom kunnen de richttlijnen van de Codex Alimentarius en verdragen zoals TTIP en CETA schadelijk voor onze gezondheid zijn. De Codex bestaat al, CETA is al gedeeltelijk van kracht, maar TIPP kunnen we nog tegenhouden. Voorkomen is beter dan genezen.

Er is echter nog iets wat u kunt doen: u kunt zich beroepen op de Universele Declaratie van de Rechten van de Mens.

Artikel 21 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens voorziet in uw recht om uw land door middel van vrij gekozen volksvertegenwoordigers te besturen. Bovendien zal “de wil van het volk de grondslag zijn van het gezag van de Regering”, aldus dit Artikel. De supranationale verdragen gaan volledig voorbij aan de inbreng van volksvertegenwoordigers en de wil van het volk. Ze schenden daardoor niet allen de democratie maar ook uw mensenrechten.

Kom op voor uw mensenrechten als u maatregelen vanuit deze verdragen of richtlijnen worden opgelegd.